DNB is ‘om’: Wwft-uitvoering moet toch doelgerichter

13 okt 2022

In september 2022 publiceerde De Nederlandsche Bank (DNB) een studie “Van herstel naar balans”. Daarin blikt DNB vooruit op een meer risico gebaseerde aanpak van het voorkomen van witwassen en financieren van terrorisme.

De uitkomst is in zoverre opvallend, dat DNB in die studie ook zijn eigen toezicht kritisch onder de loep neemt. DNB constateerde de afgelopen jaren grote tekortkomingen in naleving van de Wwft, wat tot miljarden aan boetes heeft geleid, naast miljarden aan uitvoeringskosten. Ook is een hersteltraject ingezet, waardoor nu bijna 1 op de 6 medewerkers van het bankwezen met niets anders bezig is dan nakoming van de verplichtingen vanuit de Wwft.

“De inmiddels ingezette hersteltrajecten brengen omvangrijke investeringen en kosten met zich mee voor het bankwezen. Daarbij zijn vragen gerezen over de doelmatigheid van de gevolgde aanpak, en over de maatregelen die klanten ervaren en die voor bepaalde risicovolle klanten of groepen van klanten de toegang tot financiële diensten beperken.”, stelt DNB in een nieuwsbericht op 9 september 2022.

Niet alleen de kosten voor banken (die uiteindelijk doorberekend worden naar klanten en aandeelhouders) zijn het probleem. Ook wordt het steeds moeilijker voldoende personeel te vinden die dit werk kan uitvoeren. Tot slot blijkt uit vele eerdere zaken en nieuwsberichten, dat bonafide klanten de dupe worden van de strengere aanpak. Ook banken zelf kwamen steeds meer in het geweer tegen de verplichte uitvoering van taken die niet tot hun corebusiness behoren. In de Nieuwsbrief van mei 2022 hebben we hierover al uitgebreid bericht.

Opluchting bij banken
Het nieuwe inzicht van DNB zal tot een zucht van verlichting leiden bij Compliance Officers van banken. Ze zijn ook blij dat ze de hinder voor klanten hierdoor kunnen verminderen, schrijft NVB in een toelichting. Toch is er nog werk aan de winkel: de poortwachtersfunctie verdwijnt hierdoor zeker niet, maar moet doelgerichter en efficiënter. Dat betekent dat er procesmatig opnieuw een grote wijziging in gang gezet moet worden. Mogelijk geldt dat niet voor de bank Bunq, die al een risico gebaseerde aanpak heeft. Bunq durfde het aan naar de rechter te stappen vanwege het in hun ogen weinig doelgerichte DNB-beleid, dat Bunqs aanpak juist verbood. Er is nog geen uitspraak in die zaak bekend.

Regering volgt de beleidswijziging
Zowel het ministerie van Justitie als dat van Financiën zetten in op verbetering van de aanpak van witwassen. Het motto is: ‘streng waar nodig, maar ruimte waar mogelijk’. Die ‘ruimte’ zit grotendeels bij banken: het moet mogelijk zijn en blijven voor bepaalde sectoren (sekswerkers, autohandelaren, et cetera) waar relatief veel contant geld in omgaat, om gewoon bankzaken te kunnen (blijven) doen. Aan de andere kant daarvan staan juist andere meldingsplichtige partijen. Het FIU heeft 1,2 miljoen meldingen van ongebruikelijke transacties ontvangen in 2021. Daarvan waren er 46 van notarissen. De kwaliteit van die meldingen was uitstekend, maar het relatief geringe aantal roept vragen op.

Het kabinet zet zich in op het vergroten van de effectiviteit van regelgeving voor en het verbeteren van toezicht op de niet-bancaire instellingen (zoals notarissen, advocaten, accountants, cryptodienstverleners), zodat ook zij goed kunnen bijdragen aan het voorkomen van witwassen. Dit staat allemaal uitgebreid in een Kamerbrief van 23 september 2022.

Wat merkt de Erkend Financieel Adviseur hiervan?
Mogelijk had u in uw adviespraktijk relatief weinig last van de Wwft-problemen. Wellicht indirect, doordat aanvraagtrajecten lang duren. Dat komt dan doordat een erg groot deel van de bankmedewerkers bezig is met de Wwft. Maar toch zijn er bepaalde situaties, waarin ook Wwft-naleving een drempel kan vormen tijdens of direct na uw advies. Denk hierbij aan situaties van hypotheekadvies waarin sprake is van een eenmalige hoge schenking, een grote extra aflossing, of simpelweg inbreng van eigen middelen bij aankoop. In al die gevallen moet de herkomst van het geld worden onderzocht. Dat verandert niet, maar kan wellicht gerichter bevraagd worden: geen eindeloze vragenlijsten (met vervolgvragen) voor een klant die het geld al jaren op een spaarrekening had staan, bijvoorbeeld.

In grote lijnen zal het effect van de beleidswijzing van DNB en Financiën positieve gevolgen hebben voor financieel dienstverleners, zo is de verwachting. Het kan wel zo zijn dat er door andere instellingen dan banken een inhaalslag gemaakt moet worden. Let wel: dit is slechts speculatie. Maar als er strenger toezicht wordt gehouden op bijvoorbeeld de notaris, kan dit in bepaalde gevallen vertragend werken in het hypotheek- en transport-traject. Zeker als ook daarbij sprake is van inbreng van eigen middelen of een schenking. Het kan geen kwaad deze mogelijke ontwikkeling in uw achterhoofd te houden.