DNB moet toezicht op Wwft-uitvoering aanpassen

16 nov 2022

In de Nieuwsbrief van mei 2022 schreven we al over de bijna onmogelijke uitvoering van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Ook de druk op toezichthouder De Nederlandsche Bank nam toe.

Inmiddels blijkt ook de politiek doordrongen van de noodzaak om de Wwft-uitvoering anders vorm te geven, of daar in elk geval mogelijkheden voor te bieden. Het kabinet geeft aan ‘ruimte te bieden om ongewenste gevolgen van de strenge regelgeving tegen te gaan’. Dit blijkt uit een Aanbiedingsbrief beleidsagenda aanpak witwassen van 25 september 2022. In die brief staat in twee kopjes uitgelegd wat vervolgstappen zijn in de Wwft-uitvoering: “Streng waar nodig” en “Ruimte waar mogelijk”. Vooral die laatste is opvallend: tot nog toe hield DNB erg strikt vast aan een generieke aanpak van cliëntonderzoeken. Zij schreven de methode van cliëntonderzoek voor, en wie het anders deed kreeg te maken met de toorn van DNB.

DNB komt zelf ook tot inkeer
Op 9 september had DNB zelf al in een persbericht aangegeven dat de aanpak van witwassen ‘gerichter’ moest. Daarin stelt DNB onder meer:
“Een meer risicogebaseerde benadering moet de inspanningen om de financiële sector vrij te houden van financieel-economische criminaliteit gerichter maken. Een dergelijke benadering vermindert ook de ongewenste neveneffecten van de poortwachtersrol van banken en andere financiële instellingen, zoals het onnodig weigeren of uitsluiten (‘de-risking’) van klanten van het betalingsverkeer.”

DNB onderkent dat de huidige aanpak niet meer doelmatig is en dat er meer technologische innovatieve middelen ingezet kunnen worden om klantrisico’s te classificeren.

DNB verliest rechtszaak van Bunq
We informeerden u in mei al over de rechtszaak van Bunq tegen DNB vanwege de wijze waarop DNB-toezicht hield. Op 18 oktober 2022 velde het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb), het hoogste rechtsorgaan in deze procedure, een snoeihard oordeel: DNB wordt op alle belangrijke onderdelen in het ongelijk gesteld. Kort gezegd komt het erop neer dat DNB niet duidelijk kan maken dat de manier waarop Bunq de Wwft-verplichtingen inricht, in strijd is met de wet. Daarnaast was DNB veel te rigide in haar beleid. Het College oordeelde zelfs dat de proceskosten helemaal voor DNB zijn, wat uitzonderlijk is.

Overigens was er geen enkel verschil van mening tussen DNB en Bunq dat banken een poortwachtersfunctie hadden. Bunq gaf alleen een andere invulling aan die functie dan DNB meende te kunnen voorschrijven. Juist daarom is het opvallend dat DNB al 5 weken vóór de uitspraak van CBb in feite zelf erkent dat ze het anders (hadden) moeten doen.

Informatie delen tussen banken?
Banken, op wie nu de zwaarste last rust in uitvoering van de Wwft, hebben niet geaarzeld om op 26 september 2022 een rapport “Ongewenste effecten van de-risking voor klanten en banken” te publiceren. Daarin staan enkele oplossingsrichtingen die leiden tot vermindering van de Wwft-overlast voor veel zakelijke klanten. Eén belangrijke stap in vergroten van de doelmatigheid in Wwft-uitvoering, is informatiedeling. Het kabinet heeft hierover een wetsvoorstel ingediend. De Nederlandse Vereniging van Banken wil dat de ketenpartners informatie kunnen delen, zodat niet elke bank opnieuw voor dezelfde klant hetzelfde cliëntonderzoek hoeft te doen.

De vraag is of dit op korte termijn gaat gebeuren. Al in 2020 was een dergelijke vorm van informatiedeling voorgesteld door het kabinet. Dat stuitte echter op grote bezwaren van de Raad van State. De privacy van klanten staat op het spel. De Autoriteit Persoonsgegevens is nog feller. De AP stelt dat de “nieuwe wet de deur opent naar ongekende massasurveillance door banken” en noemt het een “bancair sleepnet”. Een derde bezwaar is dat informatiedeling juist kan leiden tot verergering van het probleem van uitsluiting: iemand die bij de ene bank is afgewezen na een cliëntonderzoek, zou bij informatiedeling mogelijk bij geen enkele andere bank een rekening kunnen openen.

De roep om een algehele herziening van de Nederlandse Wwft-interpretatie wordt steeds luider. Het is Europese regelgeving, maar Nederland hanteert als enige het criterium dat alle “ongebruikelijke” transacties gemeld moeten worden. Elders in Europa hoeven alleen “verdachte” transacties gemeld te worden. De oud-commissaris van ABN AMRO Tiemstra rekent voor dat 12.000 medewerkers in totaal ruim 10 miljard transacties hebben beoordeeld, waarvan uiteindelijk 0,0005% “verdacht” bleek. Meestal ging het om transacties van minder dan € 1.700. De kosten van het betalingsverkeer zijn mede hierdoor met bijna 2400% gestegen sinds de invoering. Banken maken meer dan € 800 miljoen verlies op het betalingsverkeer, wat ze op een of andere manier in tarieven moeten terugverdienen.

Het nieuwe inzicht van de politiek en DNB zelf biedt hoop op een aanpassing in het toezicht, die wel efficiënt wordt. Dat moet ook wel. DNB en AP gaan samenwerken om de ergste verschillen in inzicht te overbruggen. Dat is geen vrijwillige stap – op 25 oktober 2022 is een samenwerkingsprotocol in de Staatscourant gepubliceerd, die deze partijen dwingt er samen uit te komen.

Heeft dit nieuws impact op uw werk?
Zoals we al eerder schreven, lijkt de Wwft-problematiek mogelijk iets dat niet erg van invloed is op uw werk. Maar inmiddels werkt ongeveer 20% van alle bankmedewerkers als Wwft-poortwachter. Dat kost erg veel geld en dat wordt omgeslagen in lagere spaarrentes, hogere hypotheekrentes en langere doorlooptijden. Nog directer van belang voor uw praktijk, is dat sommige indringende (vervolg)vragen in het kader van know-your-customer mogelijk wegvallen. Dat scheelt iedereen tijd – en een hoop niet uitlegbare ergernis. Dat zou een voordeel kunnen zijn van de nieuwe risico-gebaseerde benadering, als de wetswijziging doorgaat.