De invulling van deze eventuele digitale euro is nog ongewis. U krijgt in dit artikel ook nog geen antwoord op de vraag in de titel. Maar het kan geen kwaad alvast in hoofdlijnen te weten wat de plannen tot dusver zijn.

Wat is een digitale euro?
De ECB is hier kort over: De digitale euro zou vergelijkbaar zijn met eurobankbiljetten, maar dan digitaal. Verder: “Een elektronische vorm van geld die door het Eurosysteem (de ECB en de nationale centrale banken van het eurogebied) wordt uitgegeven en waar alle burgers en bedrijven toegang toe hebben”.

De Nederlandsche Bank (DNB) is iets uitgebreider in zijn uitleg, door de nadruk te leggen op het verschil tussen het huidige digitale en chartale geld. Chartaal geld (munten en biljetten) wordt door de centrale bank (de ECB dus) uitgegeven. Maar het huidige digitale geld, wordt door een private partij (commerciële bank) uitgegeven. Als u een hypothecair krediet afsluit voor een klant, creëert de ABN Amro, ING, Rabo, Volksbank, et cetera op dat moment zelf digitaal geld dat overgeboekt wordt naar de notaris en dan naar de verkoper. Daar komt de ECB dus niet rechtstreeks aan te pas. Met de digitale euro zou dat wel zo zijn: het is digitaal geld dat niet door private partijen, maar door de ECB wordt uitgegeven. Dit heet dan een CBDC: central bank digital currency.

Overigens wordt benadrukt dat de digitale euro niet het contante geld vervangt, maar een extra betaalmiddel wordt. Ook is de digitale euro niet hetzelfde als een ‘bitcoin’ of iets dergelijks. Het is nog helemaal niet bekend in welke vorm de digitale euro wordt uitgegeven. Of dat op basis van blokchaintechnologie gebeurt of niet, staat nog open.

Ook de Nederlandse Vereniging van Banken houdt de ontwikkeling scherp in de gaten. De digitale euro zou immers een deel van het bancaire werk (het uitgeven van geld) overbodig maken. Hoewel de ECB aangeeft niet met private partijen te willen concurreren, doen ze dat dus feitelijk wel. In een position paper geeft de NVB de discrepantie aan tussen de verschillende doelstellingen van de digitale euro.

Waarom een digitale euro?
De ECB moet zorgen voor financiële stabiliteit en goed betalingsverkeer. Een digitale euro zou een goede aanvulling zijn, meent ECB, op het huidige chartale geld en door private partijen ingeroepen digitaal geld. De euro komt weer in handen van het publiek (een Europese Centrale Bank) in plaats van het over te laten aan private instanties.

Voordeel voor burgers in het Eurogebied?
De ECB ziet dus toegevoegde waarde in de digitale euro. Het is lastiger om de toegevoegde waarde voor inwoners van het eurogebied te zien. DNB schrijft hierover dat het de kenmerken van contant geld moet hebben: altijd en overal in te wisselen, voor iedereen toegankelijk en makkelijk te gebruiken. Bovendien zou het een back-upsysteem kunnen zijn voor als andere betaalsystemen zouden verzaken.

Ook is een rekening met digitale euro’s gegarandeerd door de uitgever ervan zelf: de ECB. En die kan niet ‘omvallen’ zoals een private partij wel kan overkomen. Als iemand geld op een rekening bij een private Nederlandse bank heeft staan, bestaat dat geld ook alleen digitaal. Het is bovendien niet echt ‘van de rekeninghouder’. De rekeninghouder heeft een vordering op die bank ter grootte van het saldo dat erop staat. Als de bank die vordering niet op verzoek kan uitbetalen, zou de klant dit saldo dus gewoon kwijt zijn. Daar steekt het depositogarantiestelsel overigens een stokje voor, door tot € 100.000 alsnog te garanderen.

Hoe staat de Nederlandse politiek er nu in?
Er zijn veel zorgen en kritische vragen over de invoering van de digitale euro. Enig wantrouwen is er ook. Het Financiele Dagblad vatte het samen onder de kop “Kamer weet goed wat ze níet wil met digitale euro”.

Vooral op het gebied van privacy zijn er zorgen bij zowel het linkse als rechtse politieke spectrum. Voor een digitale euro moet men zich immers wel registreren en identificeren. Het betekent dat iemand in Frankfurt (waar ECB zetelt) in theorie alle transacties van iedereen kan volgen. De uitleg van ECB hierover, haalt deze argwaan niet weg: “mensen moeten betalingen kunnen doen zonder dat hun gegevens met derden worden gedeeld. Met uitzondering natuurlijk van wat nodig is om illegale activiteiten te voorkomen. Willen betalingen privé blijven, dan moeten verschillende soorten gegevens worden beschermd: de identiteit van de gebruiker, informatie over afzonderlijke betalingen (bijv. het bedrag) plus de metadata die met de transactie samenhangen (bijv. het IP-adres van het apparaat dat voor de transactie wordt gebruikt). Gebruikers zullen zich bij het eerste gebruik van diensten in digitale euro's wellicht moeten identificeren, maar bij betalingen kan hun privacy nog steeds op verschillende niveaus worden gegarandeerd.”

Dat gegevens niet met derden gedeeld worden, en dat er direct al allerlei uitzonderingen op privacy waarborgen worden genoemd, wekt niet veel vertrouwen. Slaat de ECB wel alle betalingstransacties op? Zoals Kamerlink Eppink het samenvatte: “De doelen zijn vaag, maar de theoretische mogelijkheden eindeloos”. In het licht van de opgerekte doelstellingen van het UBO-register (zie een ander artikel in deze nieuwsbrief), is dit wantrouwen niet helemaal ongegrond.

Verder zien veel Kamerleden voor Nederlandse inwoners weinig concrete voordelen. Ons betalingsverkeer loopt al erg goed (via de private partijen) en overboekingen naar andere eurolanden gaat ook prima. Er zijn zeer weinig storingen en er is nauwelijks angst voor het omvallen van onze private banken. Men ziet weinig noodzaak in een extra ECB-bankpasje voor alle burgers.

Ook minister Kaag zelf is kritisch: ze vindt privacy ook zeer belangrijk, en zal geen Nederlandse soevereiniteit afgeven aan een ondemocratisch instituut, zonder goede waarborgen.

Wanneer wordt het concreter?
Er wordt nu al gestart met prototypes in een testfase. In het voorjaar van 2023 zouden al resultaten van een prototypefase bekendgemaakt worden. In oktober 2023 moeten de experimentele fases worden afgerond. Dan neemt de ECB een besluit of ze al dan niet naar een volgende fase gaan. Nog meer experimenten liggen dan voor de hand en die duren nog wel een jaar of drie, schat ECB zelf in. Kortom: voor 2027 zal er naar alle waarschijnlijkheid nog geen algemeen werkende digitale euro zijn.

Toch al van belang?
Het kan zijn dat uw klanten hebben gehoord over de digitale euro. Het is bij dit soort algemene financieel-economische zaken in uw voordeel als u aangeeft daarover kennis te hebben. En in dit geval vooral dat u weet dat alles nog omkleed is met onzekerheden. Wat vooral van belang kan zijn, is het wegnemen van een zorg: de digitale euro blijft gewoon een euro. Mogelijk is die inwisselbaar in de CBDC – maar alleen als de klant dat wil. Er doemen al complottheorieën op dat ‘straks het bankpasje geblokkeerd wordt als je er tabak, alcohol of een biefstuk’ mee zou proberen te betalen. De beleidsmakers haasten zich om dergelijke geruchten te ontzenuwen. 

Juist het feit dat er door Kamerleden en de Minister zelf kritisch gekeken wordt naar de ontwikkeling, zou de zorg bij consumenten enigszins moeten wegnemen. Onder onze politici is een veel gestelde vraag, in verschillende varianten “Voor welk probleem is de digitale euro een oplossing?”. Zolang er geen duidelijk antwoord op die vraag komt, zal de burger in het eurogebied niet snel overgehaald worden de digitale euro te omarmen.

Disclaimer

Dit artikel is geschreven naar inzicht van 11 december 2022. Stichting Erkend Hypotheekadviseur heeft bij het schrijven en redigeren van dit artikel de nodige zorgvuldigheid betracht. Stichting Erkend Hypotheekadviseur is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de schade die ontstaat als gevolg van eventuele onjuistheden in deze tekst.